Anlık Mutluluk: Alışveriş

Psk. Şerife Zehra Yiğit – 

Alışveriş dendiğinde akla ilk olarak satın alınan ürünler gelir. Çoğu zaman fark etmesek de, bizleri alışveriş yapmaya yönlendiren duygular, en az satın aldığımız ürünler kadar önemlidir.

Günümüzde alışveriş, duygusal ihtiyaçların giderilmesi için yapılan eylemlerden biri hâline gelmiştir. Üstesinden gelemediğimiz sorunların neden olduğu duygularla baş edecek gücümüz olmadığında bir kaçış yolu olarak alışverişe yönelebiliriz.

İhtiyaç dışı yapılan alışverişin temel nedenleri; mutluluk, heyecan, anlam arayışı, beğenilme, onaylanma ve kendini yeterli/değerli görme ihtiyacıdır.

İstediğimiz yeni bir şeyi satın aldığımızda kendimizi mutlu ve güçlü hissederiz. Yani bizi mutlu eden satın aldığımız ürünler değil, ürünlere yüklediğimiz anlamlardır. İnsan, içindeki boşluk hissini ve anlam arayışını fark edip, doğru tanımlayamadıkça alışveriş gibi anlık mutluluk yollarına yönelmeye devam edecektir. 

Önceleri yalnızca televizyon reklamlarından etkilenip alışveriş yaparken, sosyal medyanın da hayatımıza girmesiyle artık birbirinden farklı hayatlarla her daim iç içeyiz. İşlerimizi, giyim stillerimizi, yemek seçimlerimizi, ev düzenimizi ve hatta çocuklarımızla olan iletişimimizi bile başka başka insanlarla karşılaştırıyoruz. Sahip olduklarımızı paylaşma, takip edilme, beğenilme ve popüler markaların kullanıcısı olduğumuzu gösterme ihtiyacı duyuyoruz. Tanınan yüzlerle sık sık karşılaşmamız, o kişilere benzemek için çaba harcamamıza neden oluyor. Tüketici olarak belirli ürünleri tercih etmediğimizde kendimizi eksik hissediyoruz.

Bu yüzden farkında olmadan, isteklerimizi ihtiyacımız zannedip, isteğin temelindeki arzuyu hazza çevirebilmek için alışveriş yapıyor ve bu arzumuzu tatmin etme amacıyla hareket ediyoruz.

Haz, kısa süreli olduğu için bizleri yaşamsal doyuma ulaştıramıyor. Böylelikle sürekli yeni şeyler arzu ederek sosyal medyanın da etkisiyle arzu-haz-tatmin döngüsünden çıkamayabiliyoruz. Örneğin, son model akıllı bir telefona sahip olarak toplum içinde statü kazandığımızı düşünüyoruz ancak maalesef mevcut telefonumuzun yeni modeli çıktığında, yeniden yoğun bir “telefon yenileme” isteği duyuyoruz. Bu kısır döngü, bağımlılık tehlikesini de beraberinde getiriyor.

Alışveriş bağımlılığının belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Durdurulamaz/dürtüsel satın alma isteği
• Kendini durdurmak ve yeni bir ürün satın almamak konusunda yoğun çaba harcamak zorunda kalma
• Alışverişin kişiye ekonomik, psikolojik veya sosyal açıdan zarar vermesi
• Alışveriş yapamadığında kendini huzursuz hissetme fakat yaptıktan sonra da suçluluk ve pişmanlık duyma

Şayet siz de alışveriş bağımlılığınız olduğunu düşünüyorsanız, bu bağımlılığın altında yatan nedenlerin farkına varıp çözebilmek için bir uzmana danışabilirsiniz. 

Dürtüsel satın almaları kontrol etmenize yardımcı olabilecek birkaç yöntemden bahsedelim:

• Başka insanların sahip oldukları şeyler ile kendi sahip olduklarınızı kıyaslamayı bırakmak.
•  Harcamalar için bir bütçe belirleyerek buna bağlı kalmak.
• Ekonomik duruma bağlı olarak aylık ya da haftalık, yalnızca kendini iyi hissetmek için harcanabilecek bir miktar belirlemek ve bu miktarı aşmamak.
• Yoğun satın alma ihtiyacı hissedildiğinde sakinleşmek için en az bir gün bekleyerek bu dürtünün etkisinde olunmadığı bir anda kendine şu soruları sormak: “Buna gerçekten ihtiyacım var mı ve bu satın alma, ekonomik durumumu nasıl etkileyecek?”
• Alışverişe başlamadan önce satın alınması gerekenleri ve harcama yapılabilecek miktarı belirlemek.
•  Duyguların harcama alışkanlıklarını kontrol etmesine izin vermemek. Çok mutlu ya da üzgün hissederken alışveriş yapmamak.
• Alışverişe, satın alma dürtüsünü dizginlemeye yardım edebilecek birini dahil etmek ve alınması planlanan listenin dışına çıkıldığında uyarmasını istemek.
• Kredi kartı değil, nakit para ile alışveriş yapmak. Yalnızca ihtiyaç olan miktarı yanınıza almak.
• Sosyal medyada geçirilen vakti sınırlandırmak.

Unutmayalım ki geçici dürtülerden bağımsız özgürce düşünerek yapılan alışverişler ihtiyacımızı karşılayacak ve hayatımızı kolaylaştıracaktır.