Kübra Kızıltaş (Diyetisyen) –
Ana rahminde başlayan beslenme yaşamın sonuna kadar devam eder.
Ebeveynlerin çocuğun ana rahmine düşmesinden en az bir yıl önceye kadarki beslenme şekilleri, çocuktaki gen davranışını etkileyen epigenetik faktörlerden birini oluşturur. Beslenme, stres, toksinler ve yaşam tarzı şekli epigenetik değişikliklere katkıda bulunarak gen ifadesini etkiler. Bu faktörlerdeki değişiklikler ise sağlıklı olma halinde önemli bir rol oynar. Yetersiz ve dengesiz beslenmenin sebep olabildiği obezite, tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar gibi metabolik hastalıkların riski de yine bu gen ifadesi içerisindedir.
Bebeğin sağlıklı olması için anne karnındaki gelişimi kritik bir dönemdir ve burada annenin beslenmesi önemli ölçüde etkilidir.
Gebelik sırasında anne ve fetüs/yavru arasındaki beslenme ve gaz alışverişini sağlayan kilit bir organ olan plasentanın gelişimi epigenetik değişikliklerden etkilenerek fetüse (yavruya) besin ve oksijen sağlanmasını, hormon düzeylerini ve immünolojik tepkileri etkileyebilir.
Gebelik dönemi fetüsün/yavrunun sağlıklı gelişimini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda nesiller arasında aktarılabilen epigenetik mirasın oluşumuna da katkıda bulunur. Bu sebeple gebelik dönemi anne ve anne karnındaki bebek için eşsiz bir zamandır. Bir döngünün merkezi gibidir denebilir.
Normal kilo ile gebeliğe başlayan kadınlar gebelik döneminde obezite yönetimi sağlayarak bebeğin sağlıklı gelişimine katkıda bulunur. Kronik hastalıkların önlenmesinde gebelik döneminde yapılan beslenme planlamaları çok kıymetlidir. Gebelikte olumsuz beslenme şekilleri yavruların karaciğer, pankreas, böbrek, kalp, kas gibi birtakım organların yapısını ve işlevini kalıcı olarak değiştirerek birçok yetişkin hastalığına yol açabileceği bilinmektedir.
Doğumdan sonraki süreçte de bebeğin beslenme durumu yaşamın ilerleyen dönemlerinde hastalıklara tepki verme şeklini belirleyen faktörlerden birisidir.
Yüksek enerjili ve besin öğelerinin yanlış planlandığı ya da enerji bakımından kısıtlı diyetin yavrular üzerinde zararlı etkileri vardır. Gebelikte yetersiz beslenme bebeğin anne karnında büyüme geriliğine, insülin direncine, diyabete sebep olabilmektedir ya da bu yolakları kalıcı olarak değiştirebilmektedir.
Bir çocuğun genomu üzerinde ömür boyu devam eden bir etkiye sahip olabilen maternal diyet yavruların yetişkin dönemdeki sağlıklarının iyileştirilmesine katkıda bulunabilir. Bu açıdan gebelik öncesi, gebelik ve emzirme dönemlerinde beslenme parametrelerinin iyileştirilmesi oldukça önemlidir. Sonuç olarak doğurganlık dönemindeki her kadının sağlık kontrollerinin gebelik öncesi bir dönem olarak ele alınması ve bu bağlamdaki optimal sağlıklılık haline ulaşılması amaçlanmalıdır.
İnfertiliteden (kısırlık) korunmak için vücutta inflamasyona (iltihaplanma) sebep olan her türlü beslenme şeklinden uzak durulmalıdır. Obezite infertilite ile ilişkili bulunmuştur. Yağ dokusunun fazla olması yüksek karbonhidrat tüketimi ile inflamasyon artmaktadır. Bunun için ideal ağırlıkta olmaya çalışmalı, antioksidan beslenme modeli benimsenmelidir. D vitamini, Omega 3, C vitamini, magnezyum, çinko, folat, demir gibi vitamin ve mineral düzeyleri yeterli düzeyde olmalıdır. Bunun için sağlık parametreleri en az yılda bir defa kontrol ettirilerek doktor ve diyetisyen gibi uzmanlar ile değerlendirilmelidir.
Uyku, stres, vücut kondisyonu, yeme alışkanlıkları tek tek değerlendirilerek olumlu hale getirilen her parametre genç kızlıktan anneliğe olan yolculuğu güzelleştirecektir.
Epigenetik: gen ifadesindeki değişiklikler
Embriyo: bebeğin ilk gelişim evresidir (0-8 hafta)
Fetüs: bebeğin ilk sekiz haftanın bitimiyle 9-40. haftalar arasını kapsayan dönemi
Maternal: gebelikte anne
Kaynaklar
- Betül, U. N. C. U., & DOĞAN, E. (2024). Epigenetik ve Gebelik. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(1), 161-165.
- KURNAZ, D., & KARAÇAM, Z. (2023). Maternal Obezitenin Anne-Bebek Sağlığına Etkileri: Sistematik Derleme ve Meta-Analiz. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 305-330.
- Arslan, S., & Yıldıran, H. (2021). Maternal beslenmenin yavrular üzerine etkileri: Fetal programlama ve epigenetik mekanizmalar. Beslenme ve Diyet Dergisi, 49(1), 67-74.