Kübra Kızıltaş (Diyetisyen) –
Okul öncesi, okul çağı ve adölesan dönemi çocukların fizyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimi açısından büyümelerinin hızlı olduğu birçok alışkanlık ve öğretileri benimsediği dönemler olarak bilinir.
Beslenme durumu ve fiziksel aktivite çocukluktan ergenliğe ve yetişkinliğe geçişte sağlık durumunun belirleyicilerindendir ve bağışıklığın gelişimi, okul başarısının artması yönünden de oldukça önemlidir. Bu konular üzerinde ailenin gösterdiği tutum ve davranışlar çocukları doğrudan etkileyebildiği gibi, sağlıklı davranış geliştirme ve benimseme noktasında da aynalayıcı olmaktadır.
Okullarda çocuklara verilen beslenme eğitimleri, yemekhane ve kantin düzenlemeleri mutlaka olmalı; bununla birlikte ebeveyn eğitimi sağlanmalıdır. Ailenin sadece kendi çocuğu üzerinde uygulamaya çalıştığı sağlıklı beslenme, okul ortamında çocukların genelinde gözetilmeyen bir durum olması halinde sürdürülebilir ve yeterli olmayacaktır. Bu sebeple bütün velilere beslenme okuryazarlığı, sağlıklı beslenme gibi eğitimler verilmelidir. Bütün bunların sağlanması halinde sağlıksız besin seçimi ve yetişkinlikte görülebilecek birçok hastalık engellenebilecektir.
Beslenme çantası çocuğun beslenmesinin bir cüzü olmalı, genel beslenmesini yansıtmalıdır. Aksi takdirde çocukta beslenme çantasındakilerden ziyade bir tüketim arayışı gelişebilir ve kantin vb. alışverişler ile çocuğun sağlıksız besinlere yönelimi artabilir. Ebeveynlerin besin tüketimi çocuklara yansıdığı için evde sağlıklı beslenmeye gayret edilmesi sağlıklı beslenme çantasının ilk basamağıdır diyebiliriz.
Okul dönemi çocuklarında besin öğesi yetersizliğine bağlı zayıflık ve obezite görülme sıklığı endişe verici şekilde artmıştır. D vitamini, kalsiyum, demir gibi vitamin mineral eksiklikleri sıklıkla görülmektedir. 2 yaşa kadar inen insüline bağlı hastalıklar beslenmede yapılan yanlışların üzücü sonuçlarındandır.
Okul başarısını da etkileyen öğün atlama ya da öğün geçiştirme, özellikle kahvaltı gibi protein bakımından zengin olan bir ana öğün için ciddi öneme sahip olmakla birlikte, okul çağı çocuklarında sık görülen aile kaynaklı sorunlardan biridir.
Tek çeşit ve benzer gıdalara yönelimi olan çocuklarda beslenme çeşitliliğinin sağlanmasına çalışılması gerekir. Aileler sebze ve meyve yeme alışkanlığı kazanmalı ve bunu çocuğuna benimsetmelidir. Beslenme dostu okul olması yönünde okul müdürleri ile görüşülmeli, ilgili projeler veliler tarafından talep edilmelidir. Çocukların sağlıklı beslenmesi ailede başlayıp okulda devam etmelidir. Çocukluk çağında görülen beslenme modelinin yetişkinlikte de devam ettiği görülmektedir. Bu sebeple dahi zamanın çoğunu okulda geçiren çocuklar için okul merkezli müdahaleler ve beslenme çantası çok önemlidir.
Çocuklar için sağlıklı beslenmenin genel olarak öneminden gerekli olduğu ölçüde bahsetmiş olduk. Genel olarak sağlıklı beslendiğini düşündüğümüz çocuklar için beslenme çantasına örnek verecek olursak. Beslenme çantasının olmazsa olmazları, iyi yağ kaynağı olan çiğ kuruyemişler, lif ve vitamin mineral kaynağı kuru ve taze meyveler, protein ve karbonhidrat kaynağı peynirli ya da yumurtalı tahıllı ekmekten yapılmış sandviçler, ayran, şekersiz komposto gibi besinlerdir.
Çocuklar için yemesi ve taşıması kolay alternatifler değerlendirilmelidir. Basit karbonhidratlardan oluşan şeker, hamur işi, patates kızartması, hazır kek/poğaça, meyve suyu gibi yiyecekler ile hazırlanan beslenme çantaları çocukların derse dikkatini olumsuz yönde etkileyecek, ders dinlerken uykusunun gelmesine sebep olacak ya da dikkat eksikliğini, hiperaktiviteyi artıracaktır.
En başta da söylediğimiz gibi beslenme çantası çocuğun genel beslenmesini yansıtacaktır. Normalde sağlıksız besinlere yönelimi çok olan bir çocuk beslenme çantasında bu tip besinler görmek isteyecek ya da sağlıklı alternatifler ile hazırlanmış beslenme çantasına rağbet etmeyecektir. Genel durumu düzenlemek ve kahvaltı, akşam yemeği gibi ana öğünleri tamamlayacak beslenme çantaları çocukların sağlıklı olmasını büyük ölçüde destekleyecektir.
Çocuklarımıza sağlıklı, başarılı bir okul dönemi diliyoruz.
Kaynaklar
- Küçükkaraca, H., Yıldıran, H. Ebeveyn Beslenme Eğitiminin Okul Çağı Çocuklarında Verilen Beslenme Eğitimine Etkisi, Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2022:7(3):135-148
- Onay, T., Uçar, A. Beslenme Dostu Okul Programının Çocukların Beslenme Bilgi Düzeyleri ve Akdeniz Diyet Kalitelerine Etkisi, IGUSABDER, 19 (2023): 122-138
- Doğan, R. ve arkadaşları. İlköğretim Çağındaki Çocukların Aile Beslenme ve Fizik Aktivite Çevresinin İncelenmesi, Milli Eğitim Dergisi, 52(239), 2023, 2281-2302
- Kösedağ, İ. ve arkadaşları. İlkokul Öğrencilerinin Beslenme Çantası İçeriklerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, GEFAD / GUJGEF 42(3) (2022): 2181-2211
- Aksucu, G. ve arkadaşları. Ortaokul 5. Ve 6. Sınıf Öğrencilerinde Beslenme Alışkanlıklarının Obezite Üzerine Etkisi, International Conference on Global Practice of Multidisciplinary Scientific Studies-III Turkish Republic of Northern Cyprus, November 15-17, 2022