Yeni Koronavirüs (SARS-CoV-2) ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür. Salgın başlangıçta bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilmiştir. Daha sonra insandan insana bulaşarak Vuhan başta olmak üzere Hubei eyaletindeki diğer şehirlere ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin diğer eyaletlerine ve diğer dünya ülkelerine yayılmıştır.
Koronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmektedir. COVID-19 hastalığına SARS-CoV-2 virüsü neden olur.
Nasıl bulaşır?
Hasta bireylerin öksürmeleri, aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.
Nasıl tanı konulur?
Yeni Koronavirüs tanısı için gerekli moleküler testler ülkemizde mevcuttur. Tanı testi birçok üniversite, devlet ve özel hastane laboratuvarlarında yapılmaktadır.
Etkin bir tedavisi var mıdır?
Hastalığın virüse etkili bir tedavisi yoktur. Hastanın genel durumuna göre gerekli destek tedavisi uygulanmaktadır. Bazı ilaçların virüs üzerindeki etkinliği araştırılmaktadır. Ancak şu an için virüse etkili bir ilaç yoktur. Bununla birlikte, içinde bulunulan durumun aciliyeti ve bilimsel verilerin kısıtlılığı nedeniyle, etkili olabileceği yönünde sınırlı da olsa veri bulunan tedavi seçenekleri, tüm dünyada yaygın bir şekilde bu hastalar için kullanılmaktadır.
Antibiyotiklerin Yeni Koronavirüs tedavisinde yeri var mıdır?
Hayır, antibiyotikler virüslere etki etmez, sadece bakterilere karşı etkilidir. Yeni Koronavirüs (SARS-CoV-2) bir virüstür ve bu nedenle enfeksiyonu önlemek veya tedavi etmek amacıyla antibiyotikler kullanılmamalıdır.
Yeni Koronavirüsün kuluçka (inkübasyon) süresi ne kadardır?
Virüsün kuluçka süresi 2 gün ile 14 gün arasındadır. Yani kişiye bu virüs bulaşırsa hastalık belirtileri minimum 2. günde çıkabileceği gibi 14. günde de belirtiler ortaya çıkabilir.
Yeni Koronavirüsün sebeb olduğu belirtiler ve hastalıklar nelerdir?
Belirtisiz olgular olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların oranı bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.
Yeni Koronavirüs kimleri daha fazla etkiler?
Elde edilen veriler doğrultusunda ileri yaş ve eşlik eden hastalığı (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) olanlarda virüsün ağır hastalık oluşturma riski daha yüksektir. Bugünkü verilerle hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiği, yaklaşık %2 olguda da ölümle sonuçlandığı bilinmektedir.
Yeni Koronavirüs ani ölümlere sebep olabilir mi?
Hastalanan kişilerle ilgili yayımlanmış verilere göre hastalık nispeten yavaş bir seyir göstermektedir. İlk birkaç gün daha hafif şikâyetler (ateş, boğaz ağrısı, halsizlik gibi) görülmekte sonrasında öksürük, nefes darlığı gibi belirtiler eklenmektedir. Hastalar genellikle 7 günden sonra hastaneye başvuracak kadar ağırlaşmaktadır. Dolayısı ile sosyal medyada yer alan, birden bire yere düşüp hastalanan veya ölen hastalarla ilgili videolar gerçeği yansıtmamaktadır.
Yeni Koronavirüsün aşısı var mıdır?
Hayır, henüz geliştirilmiş bir aşısı bulunmamaktadır. Teknolojideki gelişmelere rağmen insanlar üzerinde güvenle kullanılabilecek bir aşının en erken bir yılda üretilebileceği bildirilmektedir.
Hastalığa yakalanmamak için öneriler nelerdir?
– El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
-Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
-Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (Mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı.)
-Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
-Sağlıklı ve dengeli beslenmeye dikkat edilmeli, düzenli egzersiz yapılmalıdır.
-Sağlıklı kişilerin market, hastane, işyeri gibi kalabalık yerlerde tıbbi maske takması gerekmektedir. Hasta kişiler de sağlıklı insanlara virüsü bulaştırmamak adına tıbbi maske mutlaka kullanmalıdır. Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin de tıbbi maske kullanması önerilmektedir. Maske yoksa öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kâğıt mendil ile örtmesi, kâğıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması gerekmektedir.
Koronavirüs ile beraber hayatımıza yeni bir takım kavramlar da girdi. Kısaca bunlardan da bahsetmek isterim. Pandemi, salgın, izolasyon, entübe gibi tıbbi terimler artık gündelik dilde konuşulur oldu, peki ne anlama geliyordu bunlar.
Pandemi: Dünyada birden fazla ülkede veya kıtada, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel isimdir.
Salgın: Belirli bir toplumda belirli bir zaman diliminde, bir enfeksiyon hastalığına yakalanan bireylerin sayısındaki beklenenden fazla artış durumudur.
Karantina: Sağlık yalıtımı. Bulaşıcı bir hastalığa maruz kalma şüphesi olan insan ve hayvanları, hastalığın en uzun kuluçka devresine eşit bir süre kimse ile temas ettirmemek suretiyle alınan fiziksel tedbir ve faaliyetlerin tümüdür.
İzolasyon: Enfekte hastalardan diğer hastalara, sağlıklı kişilere, sağlık personeline mikroorganizmaların bulaşının engellenmesi için alınan fiziksel önlemlerdir.
Entübe: Solunum sıkıntısı gelişmiş, oksijenin ve karbondioksitin dengesini sağlayamayacak olan hastalara ağızdan solunum yoluna kadar bir tüp takılır. Yapay bir solunum yolu oluşturulur. Böylece de hasta solunum destek cihazına bağlanır. Yani solunum yoluna tüp takıldığı için buna entübe denilir. Tüpü çıkardığımız zaman da hasta ekstübe olur.
Son olarak dünya genelinde yapılan bilimsel çalışmalar takip edilerek faydalı olduğu düşünülen ilaçlar, hastalık ülkemize gelmeden gerekli miktarda temin edilmiştir.
Koronavirüsle ilgili güncel bilgilere ulaşmak için sağlık bakanlığının internet sitesini takip etmek en doğru yöntem olacaktır.
Uzm. Dr. Işın Altınkaya
Kaynak: hsgm.saglik.gov.tr