Allah (cc)’ın muhtelif peygamberlerine ikram ve ihsanlarda bulunduğu Muharrem ayının 10. günüdür Aşure. Bu günü, oruç tutarak, ev halkı için gıda ve kıyafet alışverişi yaparak, dostlara ikramda bulunarak ihya etmek tavsiye edilmiştir.  Aşure gününde Nuh (as)’ın gemi yolcuğunu tamamlayıp Cudi dağında karaya çıktığı esnada, şükür maksadıyla gemide kalan erzaklarla pişirdiği Aşure yemeği, biz Müslümanlar için o günün hatırasını taşıyan bir gelenek halini almıştır.

Osmanlı hanedanı döneminde sarayda pişirilen Aşure, Aşure testilerinde halka dağıtılagelmiştir. Günümüzde halen bereket timsali olarak pişirilip dağıtılmaya devam eden Aşure’nin hammaddesi Anadolu’nun her köşesinde farklıdır.  Tahılından bakliyatına, meyvesinden çerezine en az 7 çeşit gıda maddesinin bir araya gelmesiyle kâh tatlı kâh çorba olarak tüketilen Aşure’ye; Kayseri’de süt ve pirinç, Ordu’da fındık, Kahramanmaraş’ta pekmez ve ceviz, Malatya’da kayısı, Osmaniye’de yer fıstığı, Amasya’da elma, Bursa’da incir, Isparta’da gül suyu dâhil olur.

Aşure, tadının güzelliğinin yanı sıra besin değeri açısından son derece zengin bir gıdadır.  Demir, çinko, fosfor, kalsiyum ve içerdiği buğday miktarına bağlı olarak selenyum mineralleri içermektedir (1). Buğday, nohut, kuru fasulye ve meyveler Aşureyi A, B1, B2, C ve E vitaminleri ve antioksidanlar yönünden zenginleştirir (2).

Karbonhidrat ağırlıklı ve rafine şeker ilaveli bir besin maddesi olduğu için kalorisi yüksektir. Bağışıklığı güçlendiren bu özelliği kış aylarında vücut ısısını muhafaza etmek isteyen, günlük enerji ihtiyacı fazla olan kişiler ve büyüme-gelişme çağındaki çocuklar için faydalıdır (3). Süt ilave edilen tarifler haricinde hiçbir hayvansal kaynaklı besin öğesi içermemektedir; yüksek kaliteli protein içeriğiyle, vejeteryanlar ya da hayvansal gıda alerjisi bulunanlar için tüketime uygundur. Ayrıca doymuş yağ asidi de içermediğinden, kolesterol, kan yağı yüksekliği gibi sağlık sorunları olan kişiler için de porsiyon kontrolü sağlanmak koşuluyla tüketilebilir.

İçerdiği tam tahıllar (rafine buğday yerine kepekli ya da tam buğday), kuru baklagiller ve kuru meyveler ile yüksek lifli gıda haline gelen Aşure, bu özelliği ile bağırsak hareketlerini arttırarak hazımsızlığı önlemekte, kabızlık sorununun giderilmesine de fayda sağlamaktadır. Kurubaklagillerin Aşure tariflerine posalarından ayrılmadan eklenmesi bu açıdan oldukça önemlidir(4).

Aşurenin vitamin ve mineraller yönünden zengin besin bileşimi ve yüksek lif içeriği kan şekerini yavaş yükseltici rol oynamaktadır. Kan şekerinin yavaş yükselmesi kan şekeri dengesi sağlayarak uzun süreli tokluk hissi vermekte, sonraki öğünlerde fazla besin alımının önüne geçmektedir (5).

Fındık, badem, ceviz gibi yağlı tohumlar Aşureyi omega-3 açısından zengin bir gıda kılar; kalp damar sağlığı açısından diğer tatlı türlerinden ayrılmasını sağlar.

İçeriğinde bulunan kuru meyvelerdeki meyve şekeri ve ilave edilen rafine şeker nedeniyle şeker hastalarının aşure tüketirken dikkatli olmaları gerekmektedir(3). Diabet rahatsızlığı bulunanların aşure tüketirken yapay tatlandırıcılar kullanmasından ziyade daha az meyve ilaveli ve şekersiz pişirilmiş aşure tüketmeleri tavsiye edilmektedir.

Aşurenin temel hammaddesi olan buğday, tam buğday yahut kepekli buğday halinde tariflere eklendiğinde ürünün lif içeriğini ve bağırsak sağlığına faydasını artırmaktadır. Tam buğdayda tahılın çekirdek, endosperm ve kabuktan oluşan üç temel bileşeni de bulunurken rafine buğdayda lifli kabuk bulunmaz(2). Gluten intoleransı ve gluten alerjisi/çölyak rahatsızlığı bulunan kimseler buğday yerine pirinçle pişirilen aşureyi tüketebilirler.

Tabloda birer bardak buğday, kuru üzüm, fındık, nar tanesi, 1/3 bardak nohut ve kuru fasulye,  2/3 bardak kırılmış ceviz, 1 buçuk bardak şeker, 2 yemek kaşığı pirinç, 10 adet kuru kayısı, 5 adet kuru incir, 1 adet küçük portakal, 2 yemek kaşığı gül suyu ve 12 bardak su ile hazırlanmış tatlı aşurenin bir porsiyon ve 100g’ı için besin ögelerini inceleyebilirsiniz. Kalsiyum ve diyet lifi yönünden zengin, vitamin ve mineraller yönünden dengeli, şeker, yağ ve potasyum yönünden dikkat edilmesi gereken bir gıda ürünü olduğu görünmektedir (6).

Biz de aşure vesilesiyle sofralarınızda, hanelerinizde ve ömürlerinizde bereket niyaz ederiz.

Aşure’nin Besin Öğeleri

Gıda Kimyageri Saadiyye Eryılmaz

Kaynakça

1. https://recipes.sparkpeople.com/recipe-calories.asp?recipe=459536.
2. http://www.seedguides.info/wheat/.
3. https://www.arabamerica.com/ashura-historic-nutritious-religious-dessert/.
4. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs13197-011-0366-4?LI=true.
5. http://www.yesiltopuklar.com/yetiskinler-ve-cocuklar-icin-besin-deposu-asure.html.
6. http://recipeofhealth.com/recipe/asure-noahs-pudding-606517rb.