Halime Nur SEZER (Öğretim Üyesi) –
Disiplin Nedir?
Bir konuda yeterli derecede beceriye ulaşılabilmesi için gerekli tüm çabaların gösterilmesinden sonraki denge durumuna disiplin denir. Bir insanın spor disiplinine ulaşması böyle bir çabaya örnektir.
Ayrıca disiplin eğitmek, yetiştirmek, geliştirmek, terbiye etmek, düzeltmek, doğruyu göstermek, cezalandırmak anlamlarına da gelmektedir.
Disiplinli bir hayat insana ne kazandırır?
Disiplinli bir hayat insanın, öncelikle kendi değerinin farkında olarak yaşadığı çevreye, doğaya ve diğer insanlara karşı farkındalık kazanmasına ve sorumluluklarını yerine getirmesine katkıda bulunur. Disiplinize olmuş bir toplumda ben kadar öteki ve diğerlerinin de hakkı söz konusudur.
Disiplinli yaşam denildiğinde bilinçli, düşünülmüş, düzenli bir yaşam akla gelir.
Pozitif disiplin nedir?
Geleneksel disiplin anlayışı güç odaklıdır. Otorite ve kontrol sahibi karşısında kurallara sıkı sıkıya uyma, koşulsuz itaat etme ve aksi durumda çeşitli yaptırımlara tabi olma esaslıdır. Modern disiplin anlayışında ise çocukların ilgi ve ihtiyaçları gözetilmekte gerekli durumlarda yerinde ve zamanında doğru yönlendirmeler ve rehberlik ile çocuğun gelişimi ve özdenetim mekanizması geliştirilmeye çalışılmaktadır.
Modern disiplin uygulamalarından birisi olarak kabul edilen pozitif disiplin, insanların güçlü yanlarına odaklanarak, olumlu duygu, durum ve özelliklerini analiz ederek açıklamaya çalışan pozitif psikolojinin alana en büyük katkılarından birisidir. Pozitif psikoloji kapsamında güçlü yanlar; insanlığın huzuru ve mutluluğu için çalışmak, iş birliği içerisinde ve sağlıklı sosyal ilişkilerde bulunmak olarak tanımlanmaktadır. Çocukların kendi davranışlarını yetişkinlerin zorlaması olmaksızın, öz disiplin anlayışını geliştirerek yönetmelerini sağlamayı amaçlayan pozitif disiplin; kuralların ve beklentilerin saygı, empati, nezaketi içeren bir anlayışla çocuklara ifade edilmesini sağlar.
Pozitif disiplin modeli; ailede düzenli toplantılarla iş birliğine dayalı, fikir birliği içinde ve ortak kuralları olan yönetimin benimsendiği demokratik bir ebeveynlik tarzını teşvik eder. Yapılan araştırmalar pozitif disiplin uygulamaları ile ebeveynlerin aile tutumlarında kalıcı değişiklikler olduğunu, otoriter ve ilgisiz ebeveynlik tutumlarının azaldığını bildirmiştir (Holliday 2014, Carroll 2020).
Pozitif disiplin modelinde adeta yapboza benzeyen pek çok kavram bulunmaktadır. Bütünün oluşmasında her parçanın bir rolünün olduğu unutulmamalıdır. Ebeveynler bu kavramları uyguladıklarında hem kendi kişisel gelişimlerini artıracak hem de çocuklarının gelişimine katkıda bulunacaklardır (Nelsen, 2019).
Bu kavramlardan bazıları şunlardır:
Hoşgörülü ve kararlı olma,
Ebeveynin önce ne yapacağına karar vermesi sonra eyleme geçmesi,
Ebeveynin kendisi için mantıklı beklentiler oluşturması,
Çocuğun ve kendinin güçlü yanlarına odaklanma, çocuğu tanıma,
Konuşmadan davranışlarla model olma,
İpin ucunu bırakmama,
Hataları harika bir öğrenme fırsatı olarak görme,
Ceza yerine bilgilendirme yapma,
Gerektiğinde mola zamanını kullanma ve durumu pozitife çevirme,
Öğrenme fırsatlarını kullanma,
İletişim becerilerini geliştirme,
Mizah kullanarak iletişimi güçlendirme,
Düzenli aile toplantıları yapma,
Gerektiğinde seçenekleri sınırlama, gerektiğinde hayır deme,
Rutinler oluşturma,
Çözüme odaklanma,
Söz verdiğinde sözünde durma,
Çocuklara sevildiklerini ve değerli olduklarını hissettirme ve bunu davranışlarıyla gösterme,
Sevginin karşı tarafa iletildiğinden emin olma,
Çocuklar arasında ayrım yapmama,
Övgü yerine teşvik etme, çabayı ödüllendirme,
Etiketlemelerden kaçınma,
Kendini ihmal etmeme ve kendine zaman ayırma.
Dr. Nelsen (2019) çocuklara öz saygı, öz disiplin, işbirliği, iyi davranışlar ve problem çözme becerisini teşvik etmede ebeveynlerin tatlı sert bir yaklaşıma sahip olmaları gereğini vurgulamakta ve karşılıklı saygıyı pozitif disiplinin anahtarı olarak görmekte; ebeveynler için aşağıdaki önerileri sıralamaktadır:
İlletişim kopukluklarını onarın,
Güç mücadelelerini azaltın,
Ödüllendirmenin potansiyel tehlikelerinden kaçının,
Sevgi mesajınızı güçlendirerek iletin,
Güçlü yanlara odaklanın,
Çocuklarınızın öz saygılarını korumalarını sağlayın,
Çocukların ne düşüneceklerini değil nasıl düşüneceklerini öğretin,
Evde-okulda çocuklarla işbirliğini sağlayın.
Pozitif disiplin yöntemlerini kullanmanın sağlayacağı faydaları ve sunacağı fırsatları özetlersek;
- Ceza yerine, nazik, saygılı ve sağlam yöntemlere başvurarak davranmak çocuklara ve ebeveynlere sosyal yaşamsal becerileri öğretir.
- Herhangi bir çatışma durumunda taraflar kendini daha iyi hissedene kadar ayrı kalma pozitif mola verme, düşmanlık yerine yakınlık tesis eder ve güvene dayalı problem çözme becerilerini artırır (Nelsen, 2019).
- Çözüm odaklı olmak, sürecin aktif katılımcısı olan çocukların problem çözmedeki yaratıcı güçlerini keşfetmeye olanak sağlar.
- Pozitif disiplinde yetişkinin sorumluluğu vardır. Çocukların problem davranışlarında öncelikle ebeveynin değişmesi gerekmektedir. Ebeveynler yaşam tarzı önceliklerinin farkında olarak çocuklarını etkileyecek olumsuz davranışlardan kaçınmalıdır (Nelsen, 2019).
- Pozitif disiplinde çocuklarda “ben yapabilirim” inancının geliştirilmesi ile özsaygının artırılması hedeflenir. Kendi adına karar verilen, karşılaştığı sorunlarda sorumluluk almayan ve sorunu ortadan kaldırmak için çabalamayan çocuklarda bu beceri gelişmez (Yılmaz,2019; Wieland, 2020). Aile toplantıları çocuklarda bu inancın gelişmesinde etkilidir.
- Belli aralıklarla aile toplantıları düzenlemek pozitif disiplinin önemli parçalarındandır. Bu toplantılarda aile üyeleri birlikte hoş zaman geçirmeyi, işbirliği yapmayı, yaratıcı olmayı, gerektiğinde çatışma ve problemleri çözmeyi, duygularını ve hedeflerini ve hayallerini dile getirmeyi ve ailece eğlenebilmeyi öğrenirler (Nelsen, 2019).
- Pozitif disiplinde denge önemlidir. Tatlı sert bir yaklaşımla, hoşgörü ve kararlılığın dengede tutulması, hem ebeveyn hem de çocuğa saygıdır. Aileye umut, sevgi ve yetenek getirmeyi amaçlar. Böylelikle gelişen ve dönüşen aile, olası sarsıntılara karşı daima korunmuş olur.
Aile içi iletişimde pozitif disiplinin benimsenmesi, çocukların büyüme serüveninde aile ile olan bağlarının kuvvetli kalmasına destek olur. Ailesi tarafından kabul edilen, duygularına önem verilen, sevildiği ve değerli olduğu hissettirilen çocuk; ilgi, sevgi ve şefkati dışarıda aramaz, aile kurumuna güvenir. Bu da aile kurumunu güçlendirir. Aile en korunaklı yuvamızdır. Aile kalkanı altında her çocuk güvendedir. Aile birliğimizin ve dirliğimizin daim olması dileğiyle
KAYNAKÇA
Pozitif Disiplin: Çocukların Öz Disiplin, İşbirliği ve Sorun Çözme Yeteneği Geliştirmesine Yardımcı Olacak Klasik Bir Rehber, 2019, Jane Nelsen ve Rumeysa Nur Ercan, Pegasus yayınları.